Tillema, de Multatuli van de fotografie

Hendrik Tillema werd in 1870 geboren in het Friese dorpje Echten en in 1952 begraven, nauwelijks honderd meter van zijn geboortehuis.

Maar in de 82 jaar daartussen maakte hij een lange reis, zo vertelt Thom Hoffman ons in de documentaire ‘Tillema, de Multatuli van de fotografie’. Aan de hand van dagboekfragmenten, tientallen unieke foto’s en filmfragmenten leidt hij ons op beeldende wijze door Tillema’s leven.  

Herman de Boer, regie en scenario, werkte tientallen jaren in het Rijksmuseum Volkenkunde in Leiden. Ter gelegenheid van de grote Nederlands-Indië tentoonstelling in het Filmmuseum Amsterdam, maakte hij samen met EYE deze documentaire. Herman kende het fotomateriaal al, en EYE bracht hem in contact met het filmisch materiaal. Hierdoor kon hun samenwerking leiden tot een uniek filmisch document.

Apotheker Tillema besluit in 1896 naar Nederlands-Indië te gaan. Daar stoort hij zich aan het drinkwater dat naar jodium smaakt. Dan komt hij op het idee bruisend tafelwater te produceren. Dat valt zo in de smaak, dat hij in korte tijd een geweldig fortuin vergaart. Maar in tegenstelling tot andere succesvolle koloniale ondernemers sluit Tillema niet zijn ogen voor het armzalige leven van de voor hem werkende Indiërs. Zijn bezoeken aan de kampongs choqueren hem. Hij is zó onder de indruk van de slechte hygiënische omstandigheden daar, dat hij besluit alles fotografisch vast te leggen. Dit werk vormt een felle aanklacht en hiermee breekt hij met de traditionele ‘’tempo doeloe’’ beeldvorming; het harmonieus samenleven van blank en zwart. Niet de vakantiewerkelijkheid van de witte Nederlanders, maar de onderkant van de Indische samenleving wordt door hem nauwkeurig vastgelegd.

Herman de Boer, woont letterlijk naast de Boomspijker en is aanwezig bij de vertoning van deze bijzondere film. Hij zal na de voorstelling met het publiek van gedachten wisselen.  Na 20 jaar blijkt het unieke historische beeldmateriaal niets aan kracht verloren en in het licht van de huidige corona crisis en het gesprek rondom vaccineren op grote schaal nog steeds bijzonder actueel. 

Via de boeiende, persoonlijke levensgeschiedenis van de eigenzinnige Tillema, krijgt de kijker een verrassend beeld hoe een succesvolle koloniale ondernemer steeds meer gaat twijfelen aan de positieve invloed van de westerse aanwezigheid. En aan het eind van zijn leven kiest hij zijn eigen en unieke weg hierin en besluit op zoek te gaan naar de pure native bevolking, de Dayaks, die destijds nog vrij van westerse invloeden leefden, op Kalimantan, Indonesië.

Tillema, de Multatuli van de fotografie werd in 2003 voor het Nederlands Filmfestival geselecteerd.

Eleven thousand photos, six miles of footage, three hundred books and eighteen volumes of Indië, Oud en Nieuw: this is the historical legacy of Hendrik Tillema.

Details

Wanneer

Kosten

Waar

Cinemazaal Boomspijker
Recht Boomssloot 52,
1011 EC Amsterdam
020 626 4002